Yozgat | |
---|---|
![]() İlin Türkiye'deki konumu | |
Ülke | Türkiye |
Coğrafi bölge | İç Anadolu |
İdare | |
• Vali | Ziya Polat [1] |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 13,690 km² (5.280 mil²) |
Rakım | 1.317 m (4.320 ft) |
Nüfus | |
• Toplam | 432.560 |
• Kır | 166.768 |
• Şehir | 265792 |
Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
İl alan kodu | (+90) 354 |
İl plaka kodu | 66 |
Yozgat, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir ildir. Çekerek, Aydıncık ve Kadışehri ilçeleri ise Karadeniz Bölgesi'nde kalır.
Yozgat ili nüfusu: 419.095'dir. Bu nüfusun % 76,3'ü şehirlerde yaşamaktadır (2020 sonu). İlin yüzölçümü 13.690 km2'dir. İlde km2'ye 31 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 51’dir.) İlde yıllık nüfus % 0,50 azalmıştır.[5] İlin yüz ölçümü 13.690 km2'dir.[6]
Şubat 2021 TÜİK verilerine göre 14 İlçe, 36 belediye, bu belediyelerde 234 mahalle, ayrıca 558 köy bulunmaktadır.[5]
İl merkezinin denizden yüksekliği 1317 metredir.
İlin asıl adı "Bozok" olup, 1927 yılında ismi "Yozgat" olarak değiştirilmiştir. Oğuzların; "Bozok" koluna mensup Türkmenlerin bu bölgeye akınıyla birlikte, yöre "Bozok" ismiyle anılmıştır. 1800'lü yıllara doğru bu ismin yanı sıra "Yozgat" adı da telaffuz edilmiştir.
"Yozgat" adının menşei konusunda ise, değişik söylentiler ileri sürülmektedir. Bir rivayete göre, Yozgat Saray Köyü'nden (bugün itibarıyla kasaba) itibaren aşağıdan yukarıya doğru kat kat yükselmektedir. Bu kat kat yükselişinden ve rakımının yüksekliğinden dolayı önceleri "Yüz kat" denmiş, zamanla bu isim söylene söylene "Yozgat" halini almıştır.[kaynak belirtilmeli]
Diğer bir rivayete göre; Aşiret Reisi Ömer Cabbar Ağa'nın yüzü çopurdu. Bu yüzden kendisine Çopur veya Çapar Koca derlerdi. Söylentiye göre Cabbar Ağa, sürülerini bir yaz günü yaylakta otlatırken karşısına Hızır çıkıyor ve davar sahibi Cabbar Ağa'dan içmek için süt istiyor. Güler yüzlü Ömer Ağa hemen misafirine ikramda kusur etmeyerek, gönül hoşluğu ile sütü ikram eder. Hızır sütü içtikten sonra çok memnun kalır ve Cabbar Ağa'ya "Çobanoğlu, yozuna yoz katılsın, memleketinin adı Yoz-Kant olsun" diyor. Bu sözü söyleyerek kayboluyor. Temeli böyle olan Yoz-Kant söylene söylene Yozgat halini alıyor.[kaynak belirtilmeli]
İsmin kaynağı hakkında her ne kadar tatmin edici bir bilgi yoksa da uzun yıllar bu bölgenin böyle anıldığı bilinmektedir.
2. Dönem Kütahya Mebusu Cemil Bey tarafından verilen bir takrir ile Yozgat ismi Bozok olarak değiştirilmiş, bilahare 23 Haziran 1927 tarihinde Bozok Mebusu Süleyman Sırrı Bey ve arkadaşlarının verdiği bir takrirle Bozok ismi tekrar Yozgat olarak değiştirilmiştir. Yozgat adı nasıl Bozok'tan dönüşmüştür, pek anlaşılabilir, bir bilimsellik taşımamaktadır.
Bugünkü Yozgat ili bölgesi ve komşu yörelerin Osmanlı Türkleri devrindeki adı. Burası Osmanlı öncesi Kara Tatar Türkleri ve az oranda Moğol topluluğunun yaşadığı bir yer idi. Ankara Savaşı'ndan sonra Türkistan hakanı Timur, buradaki Türk ve Moğol topluluklarını Orta Asya'ya taşımıştır. 15. asrın başında Boz-Ok Türkmenleri, Dulkadırlı Türkmenleri adıyla burayı yurt tuttular.
Bunlardan işaret edilmeyen birçok oymak da Dulkadırlı'dan idiler.[7] Kazakistan'da Bozok adlı tarihi yerleşim yeri bulunmuştur[8]. Arkeolojik kazılarda buradaki eski yerleşimden birçok eşya çıkmıştır[9].[10][11]
Yozgat ili, tahminen 5000 yıllık bir geçmişe sahiptir. Yozgat çevresinde ilk siyasi birliğini kuran devlet Hititlerdir. Hititler döneminde, bugün Çorum sınırları içinde bulunan Hattuşaş antik şehri kurulmuştur. Osmanlı son döneminde Bozok Sancağı olarak geçmektedir[12].
Yozgat, İç Anadolu Bölgesi'nin Orta Kızılırmak Bölümü'nde Bozok Platosu üzerinde yer almaktadır.
Ankara–Sivas karayolu ile Samsun-Kayseri-Mersin karayolları Yozgat'tan geçmektedir. Bu yollar, uluslararası taşımacılıkta önemli bir yere sahiptir. Ülkemizden ve Avrupa ülkelerinden Ortadoğu'ya yapılan ticaret, bu yolların önemini daha da artırmaktadır. Kuzeyde; Çorum, Amasya, Tokat, doğuda; Sivas, güneyde; Kayseri, Nevşehir, batıda; Kırşehir, Kırıkkale illeri ile komşudur.
İlin doğusu ile batısı arasında yaklaşık 8 dakikalık bir fark vardır. Yozgat, alan bakımından Türkiye'nin 15. ilidir. İzdüşüm alanı 13597 km2, gerçek alanı ise 14123 km2'dir. İl geneli fazla dağlık değildir.
Yozgat 14 ilçeden oluşmaktadır. Bunlar; Akdağmadeni, Aydıncık, Boğazlıyan, Çandır, Çayıralan, Çekerek, Kadışehri, Saraykent, Sarıkaya, Şefaatli, Sorgun, Yenifakılı, Yerköy ve Yozgat.
İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.
İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)
İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[13][14]
Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.
Yozgat Valisi, 1973-İzmit doğumlu Ziya POLAT’dır. 18 Haziran 2020 tarihinde Mamak Kaymakamı iken atanmıştır.[15]
Yozgat Belediye Başkanı, 1972-Yozgat doğumlu Celal Köse (AK P.), 31 Mart 2019 seçimlerinde %40,86 oy oranıyla seçilmiştir.[16]
2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Yozgat İl Genel Meclisi üye sayısı, 25 AK PARTİ, 3 CHP, 9 MHP ve 1 İYİ P.olmak üzere 36’dır.[17] Yozgat Belediye Meclisi ise 18 AK Parti ve 7 MHP olmak üzere 25 üyeden oluşur.[18]
2018 Genel seçimleri sonucu, Yozgat'ı temsilen TBMM'e AKP'den 2 milletvekili (Bekir Bozdağ, Yusuf Başer), CHP'den 1 milletvekili (Ali Keven) ve MHP'den 1 milletvekili ( İbrahim Ethem Sadef seçilmiştir.[19]
İlin nüfusu 2000 yılına kadar sürekli artmış, fakat bundan sonra düşüşe başlamıştır. 1960-2008 yılları arası ilin nüfusu %20,33 artmıştır. Bu dönemde yıllık nüfus artış hızı ortalama %0,42 olmuştur. İlin yaş ortalaması oldukça gençtir. Özellikle 10-14 ve 15-19 yaş grubunun nüfusa oranı yüksektir.[20]
Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2021 verileri)[5]
Yozgat ili nüfusu: 419.095'dir. Bu nüfusun % 76,3'ü şehirlerde yaşamaktadır (2020 sonu). İlin yüzölçümü 13.690 km2'dir. İlde km2'ye 31 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 51’dir.) İlde yıllık nüfus % 0,50 azalmıştır. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Saraykent (% 1,32)- Kadışehri (-% 4,51)
04 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 14 İlçe, 36 belediye, bu belediyelerde 234 mahalle ve ayrıca 558 köy vardır.
2020 yılı sonunda Yozgat ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri | |||||||||||
İlçe | Nüfus
2019 |
Nüfus
2020 |
Nüfus
Artışı % |
Belediye
Sayısı |
Mahalle
Sayısı |
Köy
Sayısı |
Köy
Nüfusu |
Şehir
nüfusu |
Şehirde
oturan % |
Alanı
km2[21] |
km2'ye
düşen kişi |
Akdağmadeni | 42.621 | 42.407 | -0,50 | 4 | 19 | 78 | 14.888 | 27.519 | 64,89 | 1.810 | 23 |
Aydıncık | 10.079 | 9.967 | -1,11 | 2 | 5 | 22 | 3.643 | 6.324 | 63,45 | 338 | 29 |
Boğazlıyan | 34.269 | 34.019 | -0,73 | 6 | 31 | 22 | 5.911 | 28.108 | 82,62 | 1.515 | 22 |
Çandır | 4.450 | 4.381 | -1,55 | 1 | 10 | 4 | 820 | 3.561 | 81,28 | 205 | 21 |
Çayıralan | 12.563 | 12.457 | -0,84 | 2 | 10 | 23 | 5.161 | 7.296 | 58,57 | 995 | 13 |
Çekerek | 19.467 | 19.415 | -0,27 | 2 | 8 | 41 | 8.170 | 11.245 | 57,92 | 790 | 25 |
Kadışehri | 11.277 | 10.768 | -4,51 | 2 | 14 | 20 | 3.779 | 6.989 | 64,91 | 472 | 23 |
Merkez | 106.280 | 104.079 | -2,07 | 1 | 27 | 96 | 13.873 | 90.206 | 86,67 | 2.024 | 51 |
Saraykent | 12.486 | 12.651 | 1,32 | 3 | 12 | 14 | 3.741 | 8.910 | 70,43 | 319 | 40 |
Sarıkaya | 32.489 | 32.714 | 0,69 | 2 | 19 | 56 | 11.365 | 21.349 | 65,26 | 1.018 | 32 |
Sorgun | 79.533 | 80.525 | 1,25 | 8 | 49 | 74 | 11.873 | 68.652 | 85,26 | 1.768 | 46 |
Şefaatli | 14.824 | 14.749 | -0,51 | 1 | 11 | 41 | 5.717 | 9.032 | 61,24 | 882 | 17 |
Yenifakılı | 5.386 | 5.396 | 0,19 | 1 | 5 | 7 | 2.639 | 2.757 | 51,09 | 390 | 14 |
Yerköy | 35.476 | 35.567 | 0,26 | 1 | 14 | 60 | 7.642 | 27.925 | 78,51 | 1.164 | 31 |
Yozgat | 421.200 | 419.095 | -0,50 | 36 | 234 | 558 | 99.222 | 319.873 | 76,32 | 13.690 | 31 |
Yozgat il nüfus bilgileri | ||||
---|---|---|---|---|
Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
1965[22] | 437.883 | 31 | %15 67.466 370.417 %85 | |
1970[23] | 464.410 | 30 | %6![]() |
%19 88.065 376.345 %81 |
1975[24] | 500.371 | 31 | %8![]() |
%22 108.543 391.828 %78 |
1980[25] | 504.433 | 35 | %1![]() |
%25 124.297 380.136 %75 |
1985[26] | 545.301 | 36 | %8![]() |
%28 151.610 393.691 %72 |
1990[27] | 579.150 | 34 | %6![]() |
%36 208.183 370.967 %64 |
2000[28] | 682.919 | 33 | %18![]() |
%46 315.156 367.763 %54 |
2007[29] | 492.127 | 40 | -%28![]() |
%54 265.531 226.596 %46 |
2008[30] | 484.206 | 41 | -%2![]() |
%55 266.639 217.567 %45 |
2009[31] | 487.365 | 41 | %1![]() |
%56 271.270 216.095 %44 |
2010[32] | 476.096 | 43 | -%2![]() |
%56 268.349 207.747 %44 |
2011[33] | 465.696 | 43 | -%2![]() |
%58 269.439 196.257 %42 |
2012[34] | 453.211 | 44 | -%3![]() |
%59 266.090 187.121 %41 |
2013[35] | 444.211 | 44 | -%2![]() |
%60 264.470 179.741 %40 |
2014[36] | 432.560 | 44 | -%3![]() |
%61 265.792 166.768 %39 |
2015[37] | 419.440 | 46 | -%3![]() |
%63 262.864 156.576 %37 |
İlde, yüksek lisans düzeyinde eğitim veren Bozok Üniversitesi vardır. Bunun yanı sıra ilde Fen lisesi, Yozgat Endüstri Meslek Lisesi, Anadolu Öğretmen lisesi, Turizm Otelcilik Meslek lisesi ve Anadolu lisesi bulunmaktadır.
Yozgat kalkınmada birinci derecede öncelikli yöreler kapsamındadır. 1998 yılında çıkarılan 4325 sayılı kalkınmada öncelikli illerde istihdam yaratılması ve yatırımların teşvikine yönelik kanun ile Yozgat Sanayisi bir nebze de olsa canlılık kazanmış, Organize Sanayi Bölgesi (OSB) tahsis başvurularında doluluk yaşanmıştır. 2001 yılında yaşanan ekonomik krizle birlikte OSB’de faaliyet gösteren firma sayısında ciddi bir düşüş yaşanmış, sonrasında çıkarılan 5084 sayılı kanun da 4325 sayılı kanun kadar etki oluşturamasa da yeni yatırımların oluşmasına sebep olmuştur.
Yozgat ilinde ağırlıklı üretim; gıda, konfeksiyon, metal işleme, tuğla ve hazır beton gibi üretim kollarıdır.
İlin ekonomisi büyük oranda tarıma dayalıdır. Yer şekilleri %98,8 oranında tarıma imkân vermektedir. İlde, yarı kurak iklim şartlarından dolayı, kuru tarım yaygınlaşmış ve ürün çeşitleri azalmıştır. İlde yoğun olarak, tahıllar ve baklagiller yetiştirilmektedir. Bunların yanı sıra sulu tarım alanlarında şekerpancarı, ayçiçeği, patates ve soğan türü ürünler yetiştirilmektedir. Sulanabilir alanlar sınırlı olduğu için, il tarımında sebze üretiminin önemi azdır. İklimin sert oluşu ve depolama olanaklarının azlığından dolayı, meyve üretimi büyük boyutlarda değildir. Elma, armut, kayısı, vişne, üzüm, ayva, badem ve ceviz yetiştirilen başlıca meyvelerdir. Dayılı Köyü tarımda çok gelişmiş olup Yozgat nüfusunun yaz aylarında büyük oranda sebze ihtiyacını karşılamaktadır.
İl ekonomisinde tarımın yanı sıra hayvancılıkta önemli bir gelir kaynağıdır. Bozkırların geniş yer kaplaması küçükbaş hayvancılığın yaygınlaşmasına ortam hazırlamıştır. Hayvancılık genelde tarımsal faaliyetlerle bir arada yapılmakta olup, mera hayvancılığı biçimindedir. Son yıllarda hayvan soylarının ıslahı çalışmaları ve hayvansal ürünleri değerlendirmeye yönelik sanayi faaliyetleri ile hayvancılık alanında canlanma olmuş, modern işletmeler kurulmaya başlamıştır. İlde, küçükbaş hayvanlardan; akkaraman koyunu, kıl ve tiftik keçisi, büyükbaş havyanlardan sığır ve manda gibi cinsler beslenmektedir. Deri üretimi Yozgat'ın önemli gelir kaynaklarındandır. Son yıllarda kümes hayvancılığında da önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Küçük ölçekli tavuk çiftliklerinde, modern yöntemlerle üretim yapılmakta olup, özellikle 1995 yılından itibaren yumurta üretiminde belirgin artışlar olmuştur.
İl topraklarının %18,24'ünü kaplayan ormanlar Akdağmadeni, Aydıncık, Çandır, Çayıralan, Çekerek, Kadışehri ve Saraykent'te yoğunlaşmıştır. Boğazlıyan ve Yenifakılı ilçelerinde ise orman örtüsü neredeyse hiç yoktur. İlde ormanları işletmek ve korumak üzere toplam üç işletme müdürlüğü mevcuttur.
Orman alanlarına bağlı olarak ormancılık yapılmaktadır.
Konum Bilgileri | |||||
İlçe | Kuruluş Yılı[38] | Alanı km2[6] | Rakım mt. | Merkeze km[39] | Ulaşan Yollar[39] |
Yozgat Merkez | 2.024 | 1.317 | ![]() | ||
Akdağmadeni | Cumh.önce | 1.810 | 1.322 | 104 | ![]() / |
Aydıncık | 1990 | 338 | 831 | 97 | ![]() |
Boğazlıyan | Cumh.önce | 1.515 | 1.071 | 95 | ![]() |
Çandır | 1990 | 205 | 1.235 | 122 | ![]() |
Çayıralan | 1948 | 995 | 1.362 | 112 | ![]() |
Çekerek | 1944 | 790 | 936 | 90 | ![]() ![]() |
Kadışehri | 1990 | 472 | 1.036 | 118 | ![]() |
Saraykent | 1990 | 319 | 1.142 | 71 | ![]() / |
Sarıkaya | 1957 | 1.018 | 1.116 | 77 | ![]() |
Sorgun | 1926 | 1.768 | 1.083 | 34 | ![]() / |
Şefaatli | 1954 | 882 | 914 | 44 | ![]() |
Yenifakılı | 1990 | 390 | 1.012 | 104 | ![]() |
Yerköy | 1945 | 1.164 | 770 | 41 | ![]() |
YOZGAT | Cumh.önce | 13.690 |
karayolu üzerinde bulunması ve özellikle Hattuşaş (Hitit Medeniyeti Başkenti)'ın yakın olması ve Hattuşaş ile Kapadokyayı birbirine bağlayan Atatürk yolunun il merkezinden geçmesi nedeniyle yabancıların uğrak yeridir. Bozok yaylası olarak da adlandırılan ve ilkçağlardan beri yerleşim yeri olan Yozgat, bozulmamış doğası, misafirperver sıcakkanlı insanları, çok güzel misafir anlayışları, sahip olduğu tabiat güzellikleri, mesire yerleri, yüksek ovaları, tarihi, kültürel, turistik değerleri ve kaplıcalarıyla gezilip görülmesi gereken en güzel illerimizden biridir. Türkiye'nin ilk Millî Parklarından olan çamlık Millî Parkı, Akdağ Ormanları, Şebekpınarı Mesire alanı, Kazankaya Vadisi, ve Gelingüllü barajı gibi yerler
Yozgat'ta Batı Anadolu ağzı kullanılmaktadır.[40] spor, dinlence ve piknik alanlarıdır.
Şehrin yöresel yemekleri testi kebabı, arabaşı, madımak ve tas kebabıdır. Parmak çörek Yozgat'a mahsus özel bir ekmek türüdür.
Yozgat'ın en tanınmış ormanı Yozgat Çamlığı'dır. Millî Park olup devlet tarafından korunmaktadır.
Endemik bitki türü olarak, dünyada sadece Yozgat ve Kastamonu'da Bulunan İspir Meşesi ve Yozgat Adaçayı (Salvia Yosgadensis) bulunmaktadır.[42]
2018-2019 Sezonu sonunda, Yozgat’ın futbol BAL’da takımı Yozgat 1959 FK, 3. lige çıkmıştır. Voleybol erkekler 1.liginde Sorgun Gençlik, lig 3.sü olmuştur. Hentbol erkekler 1.liginde Yozgat Bozokspor, süper lige çıkmıştır. Hentbol kadınlar takımı Yozgat Aile ve Sosyal Pol.GSK 2.ligi 5.sırada bitirmiştir.
Ziraat Türkiye Kupası'nda Yozgat 1959 FK,ilk turda elenmiştir.
Önemli spor tesisleri: Yozgat Bozok Stadı (8.260), Rıza Kayaalp Spor Salonu (2.500), Yozgat Olimpik Yüzme Havuzu (500).
<ref>
etiketi; :1
isimli refler için metin temin edilmemiş (Bkz: Kaynak gösterme)Tarih ve yıl parametreleri birlikte kullanılmamalı
(yardım)
Tarih ve yıl parametreleri birlikte kullanılmamalı
(yardım)