Xiao'erjing
Xiao'erjing (شِيَوْ عَر دٍ; Basitleştirilmiş Çince: 小儿经; Geleneksel Çince: 小兒經; pinyin: Xiǎo'érjīng) ya da kısa ismiyle Xiaojing (Basitleştirilmiş Çince: 小经; Geleneksel Çince: 小經; pinyin: Xiǎojīng), kelime anlamıyla "çocuk yazısı"; Mandarin (özellikle Lanyin, Merkez Ova ve Kuzeydoğu lehçeleri) ya da Dunganca gibi Sinitik dilleri Fars-Arap harfleriyle yazma uygulaması.[1][2][3][4] "Özgün yazı" (Basitleştirilmiş Çince: 本经; Geleneksel Çince: 本經; pinyin: Běnjīng; Xiao'erjing: بٌکٍْ; Dunganca: Бынҗин, Вьnⱬin) ya da "gözden geçirilmiş yazı" (Basitleştirilmiş Çince: 消经; Geleneksel Çince: 消經; pinyin: Xiāojīng) olarak da bilinir. Başta Huiler, Donşianlar ve Salarlar olmak üzere Çin'de İslam dinine mensup birçok etnik azınlık tarafından bazen kullanılır; eskiden Orta Asya'daki bu halkların torunları olan Dungan halkı tarafından da kullanılırdı. Sovyet yazı reformları nedeniyle Dunganlar, Xiao'erjing'in yerine Latin alfabesini, sonra da Kiril alfabesini kullanmaya zorunda kaldılar, ve günümüzde Kiril alfabesini kullanmaya devam etmektedirler.
Tıpkı Fars-Arap yazı sistemini kullanan diğer dillerde olduğu gibi Xiao'erjing de sağdan solda yazılır. Xiao'erjing yazı sistemi, Arap yazısına dayalı yazı sistemlerinden farklı olarak kendine özgün özellikleri var: kısa ünlü sesleri tam harflerle gösteren Uygur Arap Yazısı'ndan farklı olarak Xiao'erjing'de tüm ünlü sesler (hem uzun hem de kısa) her durumda harekelerle gösterilir. Xiao'erjing böylece has bir abugida sistemidir. Bu her iki uygulama; tıpkı Arapça, Farsça ya da Urduca gibi Arap yazı sisteminin kullanıldığı çoğu dilde kısa harflerin ihmal edilmesinden farklıdır. Bu muhtemelen Çince seslemlerinde ünlü seslerin önemli rol oynamasından dolayıdır.
Örnek metin[değiştir | kaynağı değiştir]
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin birinci maddesinin Xiao'erjing ile yazılışı; basitleştirilmiş ve geleneksel Çince karaketler, Hanyu Pinyin ve Türkçeyle beraber.
- Xiao'erjing:
- Basitleştirilmiş Çince: “人人生而自由，在尊严和权利上一律平等。他们赋有理性和良心，并应以兄弟关系的精神互相对待。”
- Geleneksel Çince: 「人人生而自由，在尊嚴和權利上一律平等。他們賦有理性和良心，並應以兄弟關係的精神互相對待。」
- Pinyin:
- Türkçe: "Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar."
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Xiao'erjing ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Michael Dillon (1999). China's Muslim Hui community: migration, settlement and sects. Richmond: Curzon Press. s. 155. ISBN 0-7007-1026-4. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ Howard Yuen Fung Choy (2008). Remapping the past: fictions of history in Deng's China, 1979–1997. BRILL. s. 92. ISBN 90-04-16704-8. Erişim tarihi: 30 Kasım 2010.
- ^ Daftar-i Muṭālaʻāt-i Siyāsī va Bayn al-Milalī (Iran) (2000). The Iranian journal of international affairs, Volume 12. Institute for Political and International Studies. s. 52. Erişim tarihi: 30 Kasım 2010.
- ^ Centre for the Study of Religion and Communism (2003). Religion in communist lands, Volume 31. Centre for the Study of Religion and Communism. s. 13. Erişim tarihi: 30 Kasım 2010.