Santiago, Şili
| Santiago | |
|---|---|
 | |
 Bayrak .svg) Arma | |
 Büyük Santiago ili içinde Santiago'nun konumu. | |
| Ülke |
 Şili |
| Bölge | Santiago Metropolitan |
| İdare | |
| • Vali | Felipe Alessandri Vergara |
| Rakım | 520 m (1.700 ft) |
| Nüfus (2009) | |
| • Başkent | 5,278,044 |
| • Kent | 7,003,122 |
| Zaman dilimi | UTC-04.00 (Şili Zamanı) |
| • Yaz (YSU) | UTC-03.00 (Şili Yaz Zamanı) |
|
Resmî site municipalidaddesantiago.cl | |
Santiago (İspanyolca: Santiago de Chile), Güney Amerika ülkesi Şili'nin başkenti ve en büyük şehridir.
Santiago Metropolitan Bölgesi sınırlarında kalır. 32 idari mahalleden oluşur. Şehir nüfusu 5 milyon kişi olup, tüm Metropolitan Bölgesi'ndeki nüfus 7 milyondur. Bu Şili'deki toplam nüfusun %40'ının Santiago ve yakın çevresinde yaşadığı anlamına gelir. "Santiago Centro" şehrin idari mahallelerinden biri olup şehir merkezini kapsar. Burada yaklaşık 230.000 kişi yaşar.
Her ne kadar Şili Parlamentosu Congreso Nacional 1990'da demokrasiye dönülmesinden bu yana Valparaíso'da yerleşik bulunsa da, Santiago tartışmasız Şili'nin politik ve ekonomik merkezidir. (Esasen Congreso Nacionalin 1973 darbesiyle kapatılmasından sonra başkent Santiago'da kalan ve Şili Dışişleri Bakanlığı tarafından kullanılan binaları 2006 yılında sahibine iade edilmiş ve hâlen parlamento komisyonları toplantılarını burada yapmaktadır.)
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Santiago, Mapocho nehrinin kıyısında, And Dağları eteklerindeki bir düzlükte kurulmuştur. Trafik ve sanayinin yoğunluğundan, çok sık hava kirliliği sorunu yaşanır. Öyle ki bu yüzden, özellikle kış mevsiminde, çoğu zaman şehrin doğu sınırlarını oluşturan çevredeki dağ sıralarını seçmek dahi zorlaşır.
İklimi kuru ve sıcaklık farkları fazladır.
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
 Santiago, Şili iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 39,3 | 37,2 | 36,8 | 33,0 | 31,1 | 26,7 | 28,2 | 29,9 | 32,9 | 33,3 | 34,7 | 35,0 | 39,3 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 29,9 | 29,4 | 27,5 | 23,0 | 18,3 | 15,3 | 14,7 | 16,4 | 18,7 | 22,5 | 25,9 | 28,5 | 22,5 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 20,4 | 19,5 | 17,5 | 13,7 | 10,3 | 8,3 | 7,5 | 8,9 | 11,1 | 14,1 | 16,9 | 19,3 | 14,0 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 12,0 | 11,5 | 9,9 | 7,1 | 4,7 | 3,5 | 2,5 | 3,6 | 5,4 | 7,3 | 9,1 | 11,0 | 7,3 |
| En düşük sıcaklık (°C) | 2,7 | 1,2 | 0,7 | −2,6 | −5,9 | −6,5 | −6,8 | −6,2 | −4,5 | −2,8 | 0,7 | 3,2 | −6,8 |
| Ortalama yağış (mm) | 0,4 | 0,8 | 6,1 | 12,0 | 46,1 | 68,7 | 62,5 | 44,2 | 20,1 | 10,0 | 4,6 | 1,4 | 276,9 |
| Kaynak: Dirección Meteorológica de Chile (1970–2000)[1] | |||||||||||||
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarih Öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bazı arkeolojik araştırmalara göre ilk insan gruplarının MÖ 10. binyılında Santiago havzasına ulaştığına inanılır. Gruplar esasen And dağlarının erimesi sırasında guanako aramak için kıyıdan iç bölgelere seyahat eden göçebe (ingilizce: nomadic) avcı-toplayıcılardı. Yaklaşık 800 yıllarında Mapocho Nehri boyunca özellikle mısır, patates ve fasulye ve bölgedeki devegiller'in evcilleştirilmesi için tarımsal toplulukların oluşması nedeniyle ilk yerleşik sakinler yerleşmeye başladı.
Picunche'lere (Şilililer tarafından verilen ad) veya Promaucae halkı (İnkalar tarafından verilen ad) ait alanlarda kurulan köyler geç dönem boyunca onbeşinci yüzyıl ve onaltıncı yüzyılın başlarına kadar İnka İmparatorluğu'na tabiydi. İnkalar mitimalar vadisine yerleştiler, ana yerleşim şimdiki şehrin merkezine, Huaca de Chena gibi kalelere ve El Plomo tepesi barınağına yerleşti. Bölge, İnka Yolu olarak güneye giden yol kavşağının başarısız İnka seferleri için bir temel oluşturacaktı.
Şehrin kuruluşu[değiştir | kaynağı değiştir]
Pedro Lira tarafından yapılan resim, Santiago de Chile Şehri'ni ilan eden Pedro de Valdivia ve Juan Martín de Candia'nın portresi;[2] yakl. 1541
Francisco Pizarro tarafından Peru'dan gönderilen ve Cuzco'dan uzun bir yolculuk yapan Extremadura fatihi Pedro de Valdivia 13 Aralık 1540'te Mapocho vadisine ulaştı. Valdivia'nın orduları nehir kenarında Tupahue tepesi'nin eteklerinde kamp kurdu ve bölgede yaşayan Picunche halkı ile yavaş yavaş etkileşime girmeye başladı. Valdivia daha sonra bölgenin reislerini meclise çağırdı ve burada İspanya Kralı I. Carlos adına Nueva Extremadura' valiliğinin başkenti olarak kurma niyetini açıkladı. Yerliler kasabanın Huelén adlı küçük bir tepenin yanındaki nehrin iki kolu arasındaki küçük bir adada kurulmasını kabul ettiler ve hatta tavsiye ettiler.
12 Şubat 1541'de fatih Valdivia tarafından Santa Lucia olarak yeniden adlandırılan Huelén yakınlarındaki Santiago del Nuevo Extremo (Yeni Extremadura'nın Santiago'su) şehrini resmen kurdu. Kuruluş töreni, bugün şehir merkezinde bir park olan Santa Lucía tepesinde yapılmıştır. Valdivia'nın burayı seçmesinin sebebi Mapocho nehrinin burada büyük bir ada oluşturmuş olmasıdır. Bu konum, şehri Mapuche saldırılarından korumak için uygundur. Buna rağmen daha 1541'de ilk saldırılar başlamıştır.
Kolonyal yönetimin ardından Valdivia, yeni şehrin düzenini, şehri ızgara düzeni tasarlayacak usta inşaatçı Pedro de Gamboa'ya emanet etti. Şehrin merkezinde, Gamboa Plaza Mayor tasarladı, çevrede Katedral ve vali'nin evi için çeşitli arsalar seçildi. Toplamda kuzeyden güneye sekiz, doğudan batıya on blok inşa edildi. Her güneş (ingilizce: solar) (çeyrek blok), çamur ve samandan evler inşa eden yerleşimcilere verildi. İlk binalar Picunche yerlileri tarafından yapılmıştır. Mapocho nehrinin güneydeki bir kolu kurutularak buraya Alameda de las Delicias adı verilen bir bulvar inşa edilmiştir. Santiago halkının kısaca "Alameda" dediği caddenin bugünkü ismi "Avenida Libertador General Bernardo O'Higgins"'tir.
Valdivia aylar sonra askerleriyle birlikte güneye gitti ve Arauco Savaşı'nı başlattı. Santiago korumasız kaldı. Michimalonco'nun yerli ev sahipleri bunu kendi lehlerine kullandı ve yeni doğan şehre saldırdı. 11 Eylül 1541'de şehir yerliler tarafından yok edildi ancak 55 kişilik İspanyol Garnizonu kaleyi savunmayı başardı. Direniş, Valdivia'nın metresi Inés de Suárez tarafından yönetildi. İstila edildiğini anlayınca, tüm yerli mahkûmların idamını emretti ve başlarını mızraklara saplamaya ve yerlilere birkaç kelle fırlatmaya başladı. Bu barbarca hareket karşısında yerliler dehşet içinde dağıldılar. Şehir yavaş yavaş yeniden inşa edilecek ve yeni kurulan Concepción, daha sonra 1565'te Şili Kraliyet Audiencia'nın kurulduğu yer ön plana çıkacaktı. Ancak Concepción'un kısmen Arauco Savaşı'na yakınlığı ve ayrıca birbirini izleyen yıkıcı depremler nedeniyle karşı karşıya kaldığı sürekli tehlike, 1607'ye kadar Santiago'da Kraliyet Mahkemesi'nin kesin olarak kurulmasına izin vermeyecekti. Bu kuruluş, şehrin sermaye rolünü yeniden teyit etti.
Şehrin ilk yıllarında İspanyollar ciddi gıda ve diğer erzak sıkıntısı çekiyorlardı. Bunun nedeni, yerel yerli Picunche tarafından ekimi durdurmak ve daha uzak yerlere çekilmek için bir stratejiydi.[3] Takviyelerden izole İspanyollar buldukları her şeyi yemeye başvurmak zorunda kaldılar, kıyafet eksikliği bazı İspanyolların köpeklerden, kedilerden, deniz aslanlarından ve tilkilerinden deriler ile giyinmeye başlaması anlamına geliyordu.[3]
13 Mayıs 1647'de 12.000 kişinin öldüğü ağır bir deprem şehri harap etti. 1778'de Rio Mapocho üzerine bir köprü inşa edilir. Puente Cal y Canto isimli bu köprü, La Chimba semtini şehir merkezine bağlar.
Şehrin güneyinde bulunan ovada 5 Nisan 1818'de Bernardo O'Higgins kumandasındaki Şili kuvvetleri, İspanyolları Maipú Muharebesi'nde mağlubiyete uğratarak ülkenin bağımsızlığını kazanmışlardır.
8 Aralık 1863 tarihinde Iglesia de la Compañía Kilisesi çıkan bir yangın sonucu tamamen yanmıştır. 2000 kişiden daha fazla kurbanın olduğu bu yangın sonucunda buraya bir anıt dikilmiştir.
1885 yılında 236.412 kişi Santiago'da yaşamaktaydı.
1930'lu yıllarda Santiago, bir modern endüstri metropolüne dönüşmeye başladı. Başkanlık sarayı La Moneda çevresinde birçok bakanlığın ve kamu kuruluşunun bulunduğu Barrio Cívico isimli bir yönetim semti oluştu. Şehir nüfusu kuzey ve güney Şili'den aldığı göçlerle hızla arttı.
1985 yılındaki güçlü bir deprem sonucu bir dizi bina daha yıkılmıştır.
Görülmeye değer yerleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Şehrin eski tarihine rağmen tarihi yapıları azdır. Ülkenin tamamında olduğu gibi Santiago da çok sayıda deprem afeti yaşamıştır. Casa Colorada, Iglesia San Francisco, Posada del Corregidor gibi istisnaları saymayacak olursak 150 yaşından eski bina yok gibidir.[özgün araştırma?] Bu binalar da İspanyol koloni zamanından kalmadır.
Şehrin merkezindeki (Plaza de Armas) adlı meydan ve aynı yerdeki Katedral, şehrin en eski kilisesi olan San Francisco Kilisesi gibi önemli yapılarındandır. Yine başkanlık sarayı La Moneda da bu binalara eklenebilir.
Diğer görmeye değer bir yer de, şehrin tarihi merkezinde bulunan, bugün park olarak duran Santiago'nun ilk kurulduğu Santa Lucia tepesidir. Yine arkasında Andlar'ın yükseldiği, raylı bir sistemle çıkılan ve içerisinde bir hayvanat bahçesinin bulunduğu San Cristóbal tepesi de ziyaret edilecek yerlerden birisidir.
Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
Şili'nin önemli şirketlerinin merkezleri Santiago'dadır. Aynı şekilde birçok yabancı firmanın temsilcileri de burada bulunur. Medya merkezi yine burası olduğundan millî TV kanalları buradan yayın yapar. El Mercurio, La Tercera, La Nación, Siete gibi ulusal gazetelerin basıldığı şehir Santiago'dur. Santiago 2004 ve 2005 yıllarında America Economica dergisi tarafından Latin Amerika'da iş yapılacak en önemli şehir seçilmiştir.[kaynak belirtilmeli]
Kardeş Şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Santiago Belediye Sarayı
Santiago'da kıș
Santiago'da yaz
San Cristóbal tepesi
Başkanlık Sarayı La Moneda
Santiago
Plaza de Armas meydanındaki Katedral
Santiagao finansal merkezi Apoquindo Caddesi
Costanera Center veya Santiago Büyük Kulesi
Pudahuel Enternasyonal Havameydani terminla binası
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Estadistica Climatologica Tomo I" (PDF) (İspanyolca). Dirección General de Aeronáutica Civil. March 2001. ss. 404-427. 30 Haziran 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2013.
- ^ Pobladores de Chile, 1565–1580, libro de Juan Guillermo Muñoz Correa, Ediciones Universidad de la Frontera, Temuco, 1989.
- ^ a b León, Leonardo (1991). La merma de la sociadad indígena en Chile central y la última guerra de los promaucaes (PDF) (İspanyolca). Institute of Amerindian Studies, University of St. Andrews. ss. 13–16. ISBN 1873617003.
- ^ Ankara′nın Kardeş şehirleri 14 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi:29 Haziran 2012.
- ^ "Twin cities of Riga". Riga City Council. 1 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2014.
- ^ "Sister Cities of Manila". City Government of Manila. 24 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2014.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Santiago, Şili ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
