Kur'an'ın eleştirisi

Kur'an'ın eleştirisi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Ana madde: Kur'an

Kur'an eleştirisi değişik başlıklar altında yapılmıştır. Bunlar "bilimsel tutarlılık", "tarihsel tutarlılık", kendi "iç tutarlılığı", "gramer ve uslûp hataları" gibi başlıklardan oluşur.[1] Diğer eleştiriler Osman ve Emeviler zamanında benimsenen resmi nüsha dışındaki diğer metinlerin ortadan kaldırılması, metinlerde yapılan işaretleme ve değişikliklerinin eleştirisi ve Kur'ân'a dayandırılan anlayış ve şer'i hukuk sisteminin çağdaş değerlere uygun olup olmadığı gibi konularla ilgilidir.

İslâm inancında âyetleri vahiyler şeklinde Allah tarafından Cebrail adındaki melek vasıtasıyla Muhammed'e indirildiğine ve tek harfinin bile değişmeden korunularak günümüze kadar ulaştırıldığına inanılan Kur'an, tarih bakımından orijinalliğini ve bütünlüğünü koruyup koruyamadığı, konu ve anlatımlarına kaynaklık eden kültür ve mitolojiler,[2] dili ve içeriğinin bilimsel, ahlaki veya tarihsel tutarlılığı gibi alanlarda eleştirilmiştir.[3] Geleneksel tefsirlerde "Garib'ul Kur'an" (çoğ. Garaibul Kur'an) olarak ifade edilen[4][5] konu, antropolojik bilgi ve araştırmaların ilerlemesi ile daha geniş bir boyutta Kur'ani kavram ve anlatılarının kültürel kaynakları ile ilgili bir çalışma ve sorgulama [6][7] alanına dönüşmüştür.

San'a'da bulunan en eski Kur'an parşömeni. İki katmanlı yazı orijinal metinden ve günümüz metinlerinden farklı yazılışları ortaya çıkarmıştır.

Tarihsel orijinalliğinin korunması[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir devenin kürek kemiği üzerine kaydedilmiş olan Kur'ân âyetleri.
Ana maddeler: Kur'an'ın tarihi ve Şeytan ayetleri

Kur'an'ın orijinal metninin aynen korunduğu inancına karşılık bazı İslami kaynaklarda da geçtiği şekliyle mevcut metnin Muhammed'in zamanındaki metin ile birebir aynılığı konusu değişik eleştirilerin odak noktasını oluşturur. Yazılma süreci, ayetlerin derlenmesi ve kitap haline getirilmesi, aykırılık veya farklılık teşkil eden metinlerin Osman zamanında, orijinal metnin Mervan zamanında yakılması gibi başlıklar bu eleştirilerden başlıcalarıdır.

Bu kaynaklara göre, yaklaşık 23 yıl sürdüğü ifade edilen vahyin 13 yılını oluşturan Mekke döneminde Kur'ân büyük ölçüde yazılmamış, ancak hicrete yakın dönemler ile Medine döneminde yazılmıştır.[8][9] Başlangıçta okur yazar olmayan Müslümanlar, Bedir Savaşı sonrası esir aldıkları Kureyş Kabilesi mensuplarından onların özgürlüklerini iade etme karşılığı okuma ve yazmayı öğrenmişlerdir, böylece Kur'ân âyetlerinin kemikler, tabletler ve hurma ağacı yaprakları üzerine yazılması süreci de başlamıştır. İslam'da Kur'ân'ın orijinalliğinin ve bütünlüğünün korunması genel görüş olmakla birlikte, bu görüş bazı hadis kaynaklarında görülen "Muhammed'in ölümünden sonra cenaze işleri ile meşgul olunurken bazı Kur'an sayfalarını bir keçinin yemiş olduğu" rivayeti ve benzer diğer bazı rivayetler tarafından bozulmaktadır.[10][11]

Belgesel yaklaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Sana'a el yazmaları

Kur'ân'ın Muhammed'in 632 yılındaki ölümü esnasında henüz yazılmamış olduğu öne sürülerek Kur'ân, içerik açısından birçok eleştiriye maruz kalmıştır.[12][13][14] Bilim insanları, tarihçiler ve akademisyenler arasında ortak olan kanaat, Muhammed'in almış olduğu iddia edilen vahiylerin kendisinin yaşadığı dönemde yazılmamış olduğudur.[15] Daha sonra yazılmış bu yazım materyali ise ilk başta mushaf haline getirilmemiş, değişik kişilerin kendileri için yazıp sakladıkları parçalar şeklinde ve hıfz yolu ile muhafaza edilmiştir.

Yemen'de bulunan ve bulunmuş en eski Kur'ân kopyalarından biri olan "San'a Kur'an parşömeni" üzerinde yaptığı ayrıntılı radyokarbon incelemeleri neticesinde Puin, Kur'ân'ın Muhammed'in henüz peygamber olmadan evvelki döneminde yazılmış olabilecek birçok hikâyeyi ihtivâ ettiğini ifade etmiştir. Metin aynı zamanda günümüzdeki "standart" Kur'ân'ın temelini oluşturan Osman'ın Kuranı'nın sahip olmadığı, lehçe farklılıkları ile açıklanamayan pek çok anlam değişikliği de barındırır. Puin'in araştırmaları, bulgularının tartışmalara yol açması ve Müslümanları rencide edici nitelikte bulunması sebebiyle Yemenli yetkililer tarafından durdurulmuştur.[16]

İlahi kaynaklık iddiası; Kur'an'ın kültürel kaynakları[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana maddeler: Vahiy ve Kur'an kıssaları

Orta Doğu, Arap ve komşu kültürler[değiştir | kaynağı değiştir]

Gılgamış destanında tufan, Kitâb-ı Mukaddes ve Kur'an tarafından da benzeşik ifadelerle tekrarlanır.
Nuh'un gemisi, Zübdetü't-Tevarih, Gılgamış destanı Kitâb-ı Mukaddes ve Kur'an'da yeni sunumlar kazanır.

KKTC Yakın Doğu Üniversitesi (YDÜ) İlahiyat Fakültesi'nde yapılan bir çalışmada cahiliye dönemine ait vergilerle ilgili verileri elde etmek ve bunların Kur'ân'daki malî yükümlülüklerle ilişkisini araştırmak amaçlanmıştır. Sonuç olarak Kur'ân'ın söz konusu vergilerinin İslam öncesi Güney, Kuzey ve Hicaz Araplarında hatta daha eski toplumlarda yer alan düzenlemelerin aynısı olduğu sonucuna varılmıştır.[17]

Araştırma görevlisi Fatih Duman'ın ifadeleri: "Bizim üzerinde durduğumuz, Kur'ân'ın da işaret ettiği İslam öncesi Arap folklorundaki mitolojik unsur ve menkıbeleri Kur'ân'ın yok saymadığıdır. Kur'ân'a baktığımızda onun emrettikleri ve anlattıkları da hiç yoktan olan şeyler değildir. Bunlar o toplumda bilinen ve icra edilen şeylerdir. Kur'ân'da emredilen ibadetlerin bir kısmı zaten Arapların kültürlerinde, örf ve adetlerinde, bir kısmı da Tevrat'ta bulunuyordu. Mesela namaz, oruç, hac, zekat... gibi. Burada Kur'ân'daki hukuk sistemi Arapların geleneksel hukuk sistemiyle Tevrat'ın bir karışımıdır dersek abartmış olmayız. Araplarda kısas, diyet, hırsızın elinin kesilmesi cezaları olduğu gibi örtünme de köklü bir gelenek halinde idi. Yahudilikte de kısas bulunduğu gibi, faiz de yasaklanmıştı. Bazı durumlarda zina eden kadın ve erkek taşlanarak öldürülürdü."[18] şeklindedir.

Büyük İskender başında Amon boynuzlarıyla (Zülkarneyn "iki boynuzlu" anlamına gelir)
Marduk, Marduk ile Marut arasında bağlantı kurulur

Kur'ân Arapça haricinde İbranice, Hintçe, Farsça, Habeşçe, Berberi, Latince, Kıpti, Yunanca ve eski Suriye dilleri gibi değişik dillerden alınma, bazıları teolojik anlamlar taşıyan kelimeler içermektedir. Melek, şeytan, cehennem, iblis, ifrit, cin gibi kelimeler veya Esma-ül Hüsna’dan sayılan Samed, Rahman, Hüda, Aziz gibi isimler bu kapsamda sayılabilir. Es-Suyuti bu kelimelerin sayısının 275 olduğunu ifade eder.[19][20] İlgili kelimeler çerçevesinde kelime ve kavramların yaratıldığı sosyal ortamın inanç, anlayış ve kavrayışları kısmi söyleyiş ve anlam kaymaları ile Kur'ân muhtevası içerisinde yer almış olduğu üzerinde durulur.

Buna göre Karun hikâyesinin orijini Lidya Krallığı'na dayanan, eklentilerle efsaneleşmiş ve tamamen değişmiş anonim bir halk hikâyesidir. Yusuf’un hikâyesi, ashab-ı kehf, Nuh tufanı, Yunus peygamberin hikâyesi, Zülkarneyn, Süleyman, İbrahim, Lokman, Hızır gibi birçok mitolojik ve yarı mitolojik anlatı sözel kültürlerin etkileşim ve başkalaşımlarla Kur'an'da kendisine yer bulmuş anlatılarından oluşmaktadır.

Kitâb-ı Mukaddes[değiştir | kaynağı değiştir]

Tevrat'a göre "Amram ailesi"nin çocukları: Miryam, Harun ve Musa peygamberler. Âl-i İmrân Suresi'nde ise İmran ailesi Meryem'in baba evidir ve O'na "Ey Harun'un kız kardeşi" diye seslenilir.
Meryem, taze hurma için hurma ağacını silkeliyor, Psödo-Matta İncili'nde anlatılan efsane[21] Kur'an'da da tekrarlanır.
Léon Bonnat - Job.jpg
Eyob, Léon Bonnat (1880); Eyüp hikayesi Arif Tekin'e göre bir Sümer efsanesinin Tevrat uyarlamasıydı.
Efes'te Ashab-ı Kehf mağarası, Kehf Suresi'nde hikâyeleri anlatılır

Kur'an'ın diğer sözlü geleneklerden etkilenip etkilenmediği sorusu ve Kur'an kavramlarının değişik kültür ve geleneklerdeki orijinleri araştırılmıştır.[22] Petrus Alfonsi'ye göre bu anlatıların kaynağı Sergius, Ka'b-ul Ahbar ve Abdullah b. Selam üçlüsüydü.[23] Kur'ân'daki birçok karakter ve olay Tanah ve Yeni Ahit gibi Yahudi-Hristiyan kaynaklarının Midraş veya Apokrifa bölümlerinin temalarını yansıtmaktadır.[24] Batılı akademisyenler Kur'ân'ın daha çok sonraki dönem Hristiyan kaynakları ve Midraş gibi Yahudi kaynaklarından alıntı yaptığı üzerinde dururlar.[25] Kur'ân'daki "İlahi Adalet" ve "Cennet" gibi motifler çağdaş Suriye Kiliselerine bağlı misyoner din adamlarının öğretilerine büyük benzerlikler göstermektedir.[25]

Kur'ân'da Hud, Salih ve Hızır gibi bazı istisnalar dışında birçok efsanenin Talmud ve Yeni Ahit gibi Yahudi-Hristiyan kaynaklarından alındığı ifade edilmiştir. Bu kaynaklar asılları bozulmuş ilahi kaynaklar olarak değerlendirildiğinden, bu kaynaklarda geçen hikâyelerin Kur'ân'da tekrar edilmeleri Müslümanlarca tuhaf karşılanmaz.[26] Bazı araştırmacılar Talmud, Targum, Arta Viraf gibi kaynaklarda geçen kavram, hikâye ve temaları alıntılayan Kur'ân ayetlerine dikkat çekmişlerdir.[27]

Filistin asıllı İsviçreli şeriat hukukçusu Sami Ezzib, Kur'an metninin, ihtiva ettiği Yahudilikvari öğretilerden dolayı gerçekte bir haham tarafından yazıldığı kanaatindedir.[28]

Kur'an ve bilim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana maddeler: Kur'an ve bilim, Kur'an mucizeleri ve Evrim hakkında İslami görüşler

Matematik problemler: Şer'i hukukun ana kaynağı olan Kur'ân'da miras paylaşımında mirasçıların paylarını düzenleyen Nisa suresi 11-12. ayetlerinin matematik açıdan eleştirileri yapılmış ve bazı durumlarda paylaşımdaki payların toplamının paydalar toplamından yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır.[kaynak belirtilmeli]

İran minyatürü, 16. yy, Zülkarneyn'in Cinlerin yardımıyla Yecüc ve Mecüc'e karşı set inşa etmesi. Ezekiel kitabında Gog bir kişi ve Magog O’nun toprağıdır. Genesis 10’da Magog bir insandır, Gog’dan bahsedilmez. Yüzyıllar sonra rivayetlerdeki “Magog’dan Gog” deyimi "Gog ve Magog"’a Yeni Ahit vahiy kitabında ise "Gog ve Magog kavmi"ne dönüşür. Roma döneminde İskenderin “İskender kapısı”nı inşa etmesiyle onlar adına bir efsane üretilir.
Yer merkezli evren modeli – C. Flammarion, Holzschnitt, Paris 1888, Kolorit: Heikenwaelder Hugo, Wien 1998

Müfessirler ise aynı surenin sonunda konuyla ilgili olan 176. ayeti ve hadis rivayetlerini de dikkate alarak sünnet ve icma delilleriyle mirastan pay alacak kişilerden hangisinin bulunup hangisinin bulunmadığına göre kimin mirastan ne kadar pay alacağını daha tafsilatlı olarak açıklamışlardır.[29]

Evren modeli: Kur'an'a göre Evren'in Dünya merkezli olarak tanımlanması eleştirilmiştir.[30] Bu eleştirilere kaynaklık eden bazı ayetlere göre yeryüzü insanlar için dümdüz bir döşek haline getirilmiş, gökler (evren, sema) Dünya üzerinde 7 kat olarak düzenlenmiş, gök lambaları olan yıldızlar 1. kat göğe (s:Mülk Suresi: 5) yerleştirilmişlerdir.[31][32] Kur'ân'da gök cisimleri Güneş, Ay ve yıldızlardan ibârettir. Güneş bir ışık, Ay ise bir nûrdur. s:Tekvir Suresi 2. ayetine göre Kıyamet yaklaştığında yıldızlar yeryüzüne dökülür. Gök cisimlerinin uzaklık bilgileri yanında küçük cisimlerin daha büyük olanların üzerine düşebileceği fiziksel gerçeği ile ifadelerin Kur'a'ın yazılış zamanındaki evren anlayışını yansıttığı ve bugünkü kozmoloji bilimi ile uyumlu olmadığı düşünülmektedir. Bu düşünceyi destekleyen diğer ayetler; Mülk ve Cin surelerinde meteorların atmosfere çarpmasıyla oluşan ışığın yanılsamasıyla halk arasında "yıldız kayması" olarak isimlendirilen olaya atfen yıldızların gayba dair haber çalmak için göğe yükselen cinlerin kovalanmasında taşlama aracı olarak kullanıldığından bahsedilmesidir. İfadelerin bir kısmı teşbihi anlatımlar olarak olarak değerlendirilir. Ayrıca bu evren içerisinde melekler, ifritler, cinler, şeytanlar gibi mitolojik veya yarı mitolojik yaratıklar bulunur.

Tıbbi konular: Eski Mısır tıbbına ait tıbbi inançlardan olan ceninin anne karnında bir "kan pıhtısı" üzerinden geliştiği ifadelerine Kur'an ayetlerinde aynen yer verilir.[33] Ancak, ayette verilen kelimenin anlamının "kan pıhtısı" değil "embriyo" olduğunu iddia edenler vardır.[34]

Bucailleizm: Hint kutsal kitapları, Kitâb-ı Mukaddes'te olduğu gibi Kur'ân'ın da geçmişte ve günümüzde birçok bilime önderlik ettiği, bilim insanlarından çok önceleri bilimsel öngörüleri ve tespitleri haber verdiği iddiası, konuyu Batı dünyasında gündeme getiren Maurice Bucaille'e atfen Bucailleizm olarak isimlendirilir ve sözdebilim örneklerinden birisi olarak tanımlanır (Bakınız).

Gerçekçilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Yunus ve Balık, İslam minyatürü. Yunus kitabında, Akdeniz'de gemiden atılıp balık tarafından yutulan ve Dicle'nin kenarında, Ninova'da karaya fırlatılan Yunus anlatısı Kur'an'da da tekrarlanır.

Kur'ân'daki hikâyeler, Kur'ân'ın hacim yönünden üçte ikilik kısmını oluşturur. Kur'an anlatılarını inceleyen bazı ilim insanları kıssaları "tarihsel olanlar", "temsili kıssalar" ve "mitolojik olanlar" olarak sınıflandırmışlardır.[35][36] Tarihsel anlatımlarda anonim hikâyelerde olduğu gibi kişiler ve yerlerin kaydığı, zamanın yüzyıllar öncesine veya sonrasına atıldığı veya farklı hikâyelerin yaklaştırılarak birleştirildiği ifade edilir. Bu hikâyeler yüzyıllar içerisinde kültürden kültüre değişerek geçmiş, efsaneleşmiş ve mitolojik parçalar ilave edilmiştir. Nuh ve Yunus hikâyeleri gibi hikâyeler bugün bilimsel açıdan da reddedilmesi gereken hikâyelere ait iki örnektir.

Fil vakası, Ay'ın yarılması, miraç gibi olayların rasyonel olmaması sebebiyle de Kur'ân eleştirilmiştir. Kimi teologlara göre "Ay'ın yarılması" Arapçada "her şeyin ortaya çıkması" anlamına gelen bir deyimdir ve yanlış yorumlanmaktadır.

Moral ve etik değerler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana maddeler: İslam ahlakı, Şeriat, İslamda kadın, Huri ve İslami terörizm

Kur'ân ve hadislere dayanan şeriat hukukunun miras, şahitlik ve ceza davaları gibi konularda insanlar arasında bugünkü evrensel prensipler ve eşitlik ilkelerini gözetmediği ifade edilmekte ve eleştirilmektedir.[37]

Kur'ân ve antropomorfizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana maddeler: Antropomorfizm ve Müşebbihe

İslâm ilahiyatçılarınca İhlas suresi gibi Kur'ân'ın bazı ayetlerine dayandırılan tevhid ilkesi gereği, Tanrı yaratılmış olanlardan hiçbirine benzeyemez ve benzetilemez (Muhalefetün lil havadis). Bu benzetimleri (antropomorfizm) yapanlar dindışı (kafir) sayılırlar. Ancak eleştirmenler bu kuralın bazı ayet ve hadislerde ihlal edildiğini iddia ederler.

Ay'ın bölünmesi, 16. yy. bir falnameden, Bazı yorumlara göre "ay yarıldı" ifadesi gelecek bir zamanı ifade etmektedir. Kur'an'da benzer şekilde zamanı, özne veya muhatabı belirlenemeyen cümleler bulunur.

Dil/Edebiyat eleştirileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kur'an ve Arap şiiri: Kur'an'ın kaynakları konusunda üzerinde durulan konulardan birisi de İslam öncesi Arap şiiridir. Ümeyye b. Ebi Salt, Kuss bin Saide el İyadi ve İmrü'l-Kays'ın şiirleri ile Kur'an ayetleri arasındaki ifadelerin benzerliği, Kur'an'ın bu şiirlerden yaptığı alıntı olarak değerlendirilir. Bununla birlikte bu şiirlerden bazılarının Kur'ân'dan sonra yazılarak ilgili şairlere atfedilme ihtimali üzerinde durulan diğer bir ayrıntıdır.[38]

Kur'an'da zamir, isim ve sıfatların uygunsuz kullanımı, müzekker-müennes uyumsuzluğu, tekillik-çoğulluk kurallarına uyulmaması gibi değişik kategorilerde incelenen çok sayıda gramer uygunsuzluğu bulunur.[39] Bu uygunsuzluklar değişik teorilerle izah edilmeye çalışılmıştır. Konu farklı kişilerce hata veya istisnai kullanım olarak değerlendirilir. Kur'ân'daki gramer uygulamaları ile ilgili bir iddia da gelecekle ilgili ifadelerde mazi (geçmiş) sigasının kullanımıdır. Buna göre bu şekilde anlatımın başka örnekleri de bulunmakta ve Ay'ın gelecekte parçalanacağı Kamer Suresi'nde bu şekilde anlatılmaktadır.[40][41] Anlam kayması denen bu durumun Türkçe dahil çok çeşitli dillerde örnekleri mevcuttur.

Kur'an'ı "nüzul sırası"na uygun biçimde İngilizce, Fransızca ve İtalyancaya tercüme eden Sami Ezzib, Kur'an'daki dil bilgisi hatalarını tespit ederek bulgularını Al-Akhta' al-lughawiyyah fi al-Qur'an al-karim: Linguistic Errors in the Holy Koran adlı eserinde yayımladı.[42][43]

İlgili başlıklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "An Evaluation of the Muslim Claims" (Kapsamlı). The Qur'an (İngilizce). 25 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2013. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2013. 
  3. ^ http://www.islamiarastirmalar.com/upload/pdf/4527140cb404bcc.pdf?sid=83d3b3af18a986e69852549b11b9c58e
  4. ^ "KUR'AN-I KERİM 'DE ARAPÇA OLMAYAN KELİMELER | mollacami.com". kitap.mollacami.com. 4 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Islam, the Qur'an and the Arabic Literature". Al-Islam.org. 25 Şub 2013. 21 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ http://www.faithfreedom.org/Articles/AbulKasem41205.htm
  7. ^ "More Quranic disasters and more foreign words in the Qur'an :: Reader comments at Daniel Pipes". Daniel Pipes. 29 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 11 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2013. 
  9. ^ http://www.ilafdergi.hitit.edu.tr/files/14.11.pdf[ölü/kırık bağlantı]
  10. ^ (Ibn Mace 36/1944
  11. ^ Ibn Hanbel 3/61; 5/131,132,183; 6/269
  12. ^ Tabatabai, Sayyid M. H. (1987). The Qur'an in Islam : its impact and influence on the life of muslims. Zahra Publ. ISBN 0710302665. 26 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013. 
  13. ^ Richard Bell (Revised and Enlarged by W. Montgomery Watt) (1970). Bell's introduction to the Qur'an. Univ. Press. ss. 31-51. ISBN 0852241712. 
  14. ^ P. M. Holt, Ann K. S. Lambton and Bernard Lewis (1970). The Cambridge history of Islam (Reprint. bas.). Cambridge Univ. Press. s. 32. ISBN 9780521291354. 
  15. ^ Denffer, Ahmad von (1985). Ulum al-Qur'an : an introduction to the sciences of the Qur an (Repr. bas.). Islamic Foundation. s. 37. ISBN 0860371328. 
  16. ^ "A Find in Britain: Quran Fragments Perhaps as Old as Islam". 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2019. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2017. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2014. 
  19. ^ http://www.fatherzakaria.net/books/qaf/pdf/46-Episode.pdf
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2013. 
  21. ^ Leirvik 2010, pp. 33–34.
  22. ^ "Sources of the Quran" (Kapsamlı kaynak). 16 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2013.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  23. ^ Meral, Yasin. "Petrus Alfonsi'nin "Yahudilere Reddiye"sinde İslam Eleştirisi (Criticism of Islam in Petrus Alfonsi's "Polemic against the Jews")" – www.academia.edu vasıtasıyla. 
  24. ^ Jacques, Karri. "The Quran in its Historical Context - Reynolds et al" – www.academia.edu vasıtasıyla. 
  25. ^ a b "Qurʾān." Encyclopædia Britannica. Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2008.
  26. ^ http://earth-history.com/islam/book-the-bible-the-quran-and-the-talmud/1784-weil-04-intro
  27. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2013. 
  28. ^ "Sami Aldeeb, traducteur du Coran en français, en anglais et en italien". 16 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2020. 
  29. ^ Diyanet İşleri Başkanlığı, Kur'an yolu tefsiri, Nisa 11.-12. ayet tefsiri ve 176. ayet tefsiri
  30. ^ "The Geocentric Qur'an" (İngilizce). wikiislam. 12 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2013. 
  31. ^ "KUR'AN'DAKİ BAZI KAVRAMLARIN TARİHSEL KÖKENLERİ". googleusercontent. Erişim tarihi: 15 Mart 2013. 
  32. ^ "Kur'ân'dan bilim türetmek". agnostik. 4 Temmuz 2010. 14 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2013. 
  33. ^ "Kuran'dan bilim türetmek". agnostik. 4 Temmuz 2010. 14 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2013. 
  34. ^ https://youtu.be/TDfWG_sz5MI
  35. ^ "Kur'ân'ın anlaşılmasında sembolizm tartışmaları". Belgeler. 18 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2013. 
  36. ^ "MİTOLOJİK ANLATI ve KISSA" (PDF). İnanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi. Cilt 6. 2009. ISSN 1304-5482. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2013.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  37. ^ "İnsan hakları, Eşitlik, Kur'ân". Makale. agnostik. 23 Eylül 2009. 14 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2013.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  38. ^ "2. Eski Arap İnanişlarinin Ve Adetlerinin Etkisi | Study-Islam.org". www.study-islam.org. 6 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  39. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015. 
  40. ^ http://www.saadettinmerdin.com/genel/70-peygamberimize-isnad-edilen-iki-mucize-insikak-i-kamer-ve-mirac.html
  41. ^ "Ayın Yarılması (Şakkul Kamer) diye bir mucize var mıdır? Mehmet Durmuş". 4 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  42. ^ Aldeeb, Sami (18 Oca 2017). "Contestation des erreurs du Coran". 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  43. ^ Abu-Sahlieh, Sami A. Aldeeb (2 Oca 2017). "Al-Akhta' al-lughawiyyah fi al-Qur'an al-karim: Linguistic Errors in the Holy Koran" – Amazon vasıtasıyla. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Benzer Makaleler