İslam devleti

İslam devleti

Vikipedi, özgür ansiklopedi
"İslam Devleti" buraya yönlendirilmektedir. Bu adı kullanan örgüt için İslam Devleti (örgüt) sayfasına bakınız.
Nüfusunun çoğu Müslümanlardan müteşekkil ülkeler arasında: İslam devletleri (koyu yeşil), İslam'ın resmî din olduğu devletler (açık yeşil), laik devletler (mavi) ve anayasal beyanı bulunmayan devletler (turuncu)

İslam devleti ya da İslamî devlet, İslamî yasalara (Şeriat) dayalı devlet biçimidir. İslamiyet'in ilk yıllarından itibaren İslam devleti denilen devletler olmuştur, bunlardan ilki ve en önemlisi, Muhammed tarafından kurulan ve ölümünden sonra halifeler tarafından yönetilen Hilâfet devletidir.

20. yüzyılda İslam devleti ifadesi özel bir anlam kazanmıştır. Modern bir İslam devleti fikri Cemaleddin Afgani, Seyyid Ebu'l A'lâ el-Mevdudî, Ayetullah Ruhullah Humeyni, Seyyid Kutub gibi ideologlar tarafından öne sürülmüş ve savunulmuştur.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana maddeler: Hilâfet ve İslam'ın yayılışı

İlk İslam devleti, Medine Sözleşmesi'ne dayanan, Muhammed yönetimindeki Medine şehir devletidir. Muhammed'in ölümünden sonra yerini alan halifeler devleti yönetmeye devam etmiş, İslam'ın yayılışı sonucu geniş alanlara egemen olmuştur. 632-661 arasında Raşid halifelerin yönettiği devlet, 661-750 arasında Emevî halifeliği, 750-1258 arasında Abbasî halifeliği birer İslam devleti sayılırlar.

Muhammed'in doğum yeri, kıble ve Kâbe'nin yerinin neresi olduğu konusu 1970'li yıllardan bu yana tartışılmaktadır. Arkeolojik araştırmalarda Mekke'nin rivayetlerin aksine yeni bir şehir olarak ortaya çıkışı, bilinen tarih kaynaklarında ve haritalarda adının 8. yüzyıl öncesinde geçmemesi,[1] ticaret yolları üzerinde olmaması yanında tarım açısından arazinin uygunsuz oluşu,[2] erken dönem İslam tarihi hakkında ipuçları veren Kur'an ve hadis rivayetlerinde tanımlanan bazı yer isimleri ve özellikleri ile Mekke coğrafi yapısının uyuşmaması araştırmacıları İslam'ın kaynakları konusunda farklı arayışlara yöneltmiştir. Patricia Crone, Michael Cook gibi, diğer bir kısım araştırmacılar metin ve arkeolojik araştırmalara dayanarak, "Mescid-i Haram"ın Kuzeybatı Arap Yarımadası'nda bulunduğunu varsaydılar.(rivayet kültürüne dayalı klasik eserlerde ifade edildiği gibi Mekke'de değil)[3][4][5][6] Kur'anda kullanılan dilin başlangıçta saf Arapça olmadığı ve Kur'anın yazım dönemi itibarıyla sadece Petra bölgesinde kullanılan bir Arap dil yapısının Kur'anda kullanıldığı görülmektedir.[7]

Kasr'ül-Bint

Muaviye'nin ölümü sonrasında çıkan iç karışıklıklarda Kâbe Yezid'in askerlerince mancınıklar kullanılarak taşa tutulmuş, isabet alan karataş üç parçaya bölünmüş, Kâbe yıkılmıştır.[8] Kanadalı arkeolog ve İslam tarihi araştırmacısı Dan Gibson'a göre sözü edilen yıkım bugünkü Mekke şehrinde değil, bundan yaklaşık 1200 kilometre kuzeyde, Petra'da gerçekleşmişti. Araştırmalarında ulaştığı en eski camilerin kıble duvarlarının Petra'yı göstermeleri nedeniyle, bu bulgularla ayet, hadis ve siyer kaynaklarındaki diğer ipuçlarını bir araya getiren Gibson Muhammed'in Petra'da yaşamış ve buradan Medine'ye göç etmiş olduğu sonucuna ulaşmıştır. Ona göre Kur'an'da bahsedilen “bekke” veya “mekke” sözcükleri de Petra'yı ifade ediyordu. Müslümanların ilk kıblesi de Kudüs'teki Mescid-i Aksa değil Petra'da Al-Lat tapınağı olarak kullanılan kübik yapı olmalıydı. Gibson Petra'da İslam öncesi ve İbni Zübeyr öncesi erken İslam döneminde haccın nasıl icra şeklini anlattığı bir video yayınladı.

Harici video
A&I 14 Petra Pilgrimage (Dan Gibson Petra'da haccın yapılışını anlatıyor), İngilizce
II. Muâviye'nin ölümünden sonra İbni Zübeyr'in yaklaşık etki alanı

Bu yapı Müslümanların İkinci Fitne olarak adlandırdığı Abdullah bin Zübeyr İsyanı sırasında mancınıklarla yıkılmış, İbni Zübeyr karataşı diğer kutsal eşyalarla birlikte alarak Emevi saldırılarından uzakta, bugünkü Mekke'nin bulunduğu yere taşımış, yeni tapınağı burada inşa etmişti. Emevilere karşı Abbasilerin desteğini kazanan yeni mekan birkaç yüzyıllık bir geçiş dönemi sonunda tamamen benimsenmiş, yeni yapılan camilerin yönü Mekke'ye dönük olarak inşa edilmeye başlanmış, Mekke Müslümanların yeni hac merkezi olmuştur.[9][10]

Harici video
The Sacred City (2016) (Kutsal Şehir), Türkçe

Fakat bu iddiaya erken dönemde Müslümanların Kâbe'nin yerini doğru hesaplayamadıkları için bazı camilerde kıble yönünün yanlış olduğu gerekçesiyle karşı çıkılmaktadır.[11] Nitekim günümüze yakın tarihlerde inşa edilmiş bazı camilerin de kıble yönünün yanlış hesaplandığı belirtilmektedir.[12][13][14] Kâbe'nin bulunduğu Mekke'de bile bazıları 50 yıldan daha eski 200 civarında caminin kıble yönünün yanlış olduğu belirlenmiştir.[15][16] 7. yüzyılda yaşayan John Bar Penkaye isimli Süryani bir yazarın Abdullah bin Zübeyr'in isyanı devam ederken yazdığı kroniklerinde Kabe'nin taşınmasından veya Petra'dan bahsetmemesi, Kabe'nin konumunun çölün uzak noktalarında olarak bahsetmesi, Kabe'nin taşındığı veya aslında Petra'da bulunduğu iddialarına karşı ileri sürülür.[17][18][19] Ayrıca Kehf Suresi'nde geçen al-Raqīm'in (الرقيم), Petra (Raqēmō) olduğu şeklinde görüş de bulunmaktadır.[20] 2. yüzyılda (100-200) yaşayan gökbilimci, matematikçi, filozof ve aynı zamanda coğrafyacı olan Batlamyus Arabistan'da bulunan 50 şehrin bir listesini yayınlamış ve liste "Macoraba" adlı bir şehri içermiştir. 1646 yılından beri süregelen spekülasyonlar olmakla beraber bu şehrin Mekke ile bağlantılı olduğuna dair tartışmalar sürmektedir. Son zamanlarda, antik haritaları yeniden oluşturmak ve konumlarını modern koordinatlara çevirmek için gelişmiş matematiksel modeller kullanan araştırmacılar, Mekke ve Batlamyus'un bahsettiği Macoraba şehrinin aynı yerde olduğunu doğrulayabildiler.[21]

Günümüz[değiştir | kaynağı değiştir]

İslam devleti kavramı, 20. yüzyıl öncesinde hiç kullanılmamıştır.[22][23] Kavramın oluşturulması, Pakistanlı yazar Ebu'l A'lâ el-Mevdudî'ye atfedilir. Özellikle Batı'ya ve sömürgeciliğe duyulan tepkinin etkisiyle bu fikirler Ayetullah Ruhullah Humeyni'yi ve diğer İslamî devrimcileri etkilemiştir. İslam devletlerinin yönetim şekli monarşi ya da cumhuriyet olabilir. Günümüzde beş ülke (Afganistan, Pakistan, Moritanya, İran, Gambiya) resmi olarak ülke adlarında kendilerini İslam Cumhuriyeti olarak tanımlamaktadırlar (örneğin Afganistan İslam Cumhuriyeti). Buna karşılık, Brunei, Katar, Umman ve Suudi Arabistan İslamî monarşilere örnek olarak gösterilmektedir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Holland, Tom; In the Shadow of the Sword; Little, Brown; 2012; s. 303: ‘Otherwise, in all the vast corpus of ancient literature, there is not a single reference to Mecca – not one’
  2. ^ Crone, Patricia; Meccan Trade and the Rise of Islam, 1987, s. 7
  3. ^ https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/592002
  4. ^ https://bora.uib.no/bora-xmlui/bitstream/handle/1956/12367/144806851.pdf?sequence=4&isAllowed=y
  5. ^ Meccan Trade And The Rise Of Islam, (Princeton, U.S.A: Princeton University Press, 1987
  6. ^ https://repository.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=5006&context=edissertations
  7. ^ https://www.youtube.com/watch?v=gZGJIpB7A00
  8. ^ Orhan Gökdemir, Din ve Devrim, İstanbul: Destek Yayınları. 2010. s. 64
  9. ^ Data on Gibson's biography taken from his Web pages, his book Qur'ānic Geography and the Amazon author information to this book: [1] 21 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., [2] 8 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., [3] 26 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., [4] 31 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. ^ Dan Gibson: Qur'ānic Geography (2011)
  11. ^ King, David A. The Petra Fallacy
  12. ^ Sözcü Gazetesi, 70 yıllık caminin kıblesi yanlış çıktı!, 10/06/2019
  13. ^ Haber Türk, Kıblesi 18 derece yanlış olan cami 64 yıl sonra yıkıldı, 12.07.2020
  14. ^ Cumhuriyet, 47 yıllık caminin kıblesi yanlış çıktı, 12/06/2019
  15. ^ NDTV, 200 Mecca mosques face wrong direction?, 06/04/2009
  16. ^ BBC News, Mecca mosques 'wrongly aligned', 05/04/2009
  17. ^ S. Brock, A brief outline of Syriac Literature, Moran Etho 9, Kottayam, Kerala: SEERI (1997), pp.56-57, 135
  18. ^ Hoyland, Robert G. Seeing Islam as Others Saw It: A Survey and Evaluation of Christian, Jewish and Zoroastrian Writings on Early Islam;s. 197. The Darwin Press, Inc. (January 1, 1998).
  19. ^ Hoyland, R. (31 Aralık 2019). Seeing Islam as Others Saw It. Piscataway, NJ, USA: Gorgias Press. ISBN 978-1-4632-3960-2. 
  20. ^ Shaddel, Mehdy (2017-10-01). "Studia Onomastica Coranica: AL-Raqīm, Caput Nabataeae*". Journal of Semitic Studies. 62 (2): 303–318.
  21. ^ Abshire, C.; Gusev, D.; Stafeyev, S.K.; Wang, M. (2020). "Enhanced Mathematical Method for Visualizing Ptolemy's Arabia". International Web Journal on Sciences and Technologies Affined to History of Cartography and Maps. Vol. 15, No. 1: 1–25.
  22. ^ Khan, Qamaruddin. 1982. Political Concepts in the Quran. Lahore: Islamic Book Foundation, p. 74
  23. ^ Eickelman, D. F., & Piscatori, J. (1996). Muslim politics. Princeton: Princeton University Press, p. 53.

Benzer Makaleler