![]() | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Mart 2010) |
Gerede | |
---|---|
![]() Türkiye'de yeri | |
Ülke | Türkiye |
İl | Bolu |
Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
İdare | |
• Kaymakam | Cengiz ÜNSAL |
• Belediye başkanı | Mustafa Allar (AK Parti) |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 1.059 km² (408 mil²) |
Rakım | 1.470 m (4.820 ft) |
Nüfus (2018) | |
• Toplam | 34,277 |
• Kır | 10,517 |
• Şehir | 23.044 |
Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
Posta kodu | 14900 |
İl alan kodu | 0374 |
İl plaka kodu | 14 |
Resmî site Gerede Belediyesi |
Gerede, Bolu'nun bir ilçesidir. Karadeniz Bölgesi bölgesinde Bolu'nun doğusunda 1255 km² yüzölçümü ile yer alır. Güney doğuda Kızılcahamam ve Çamlıdere ile, kuzey doğuda Çerkeş ve Eskipazar, Güney batıda Dörtdivan, Kuzeyde Mengen, batıda Yeniçağa ilçeleriyle çevrilmiştir.
İç Anadolu Bölgesi'nin Batı Karadeniz'e geçit verdiği bir konumda ortalama 1470 metre yükseklikte dalgalı bir arazi şeklinde etrafı ormanlarla kaplı dağlarla çevrili iklimi çok sert bol yağışlı bir ova şeklindedir. İlçemiz oldukça soğuk olup kışlar 5-6 ay sürer. Kışın en soğuk bölgemiz olmasa da (ortalama -25 derece) yazın en serin bölgelerimizdendir. Sıcaklık 25 dereceyi çok nadir olarak geçer. Gece sıcaklıkları yazın bile anormal derecede düşer. Bölge yaşlıları gençliklerin temmuz ayında kar yağdığına tanık odukarını, kışın evlerden tünel kazarak çıktıklarını anlatırlar.
Kuzeydeki dağlık alanın 1600-1900 metre yüksekliklerinde, Güneydeki dağlık alanın 1700-2200 metre yüksekliklerinde düz şeritler halinde Gerede yaylaları yer almaktadır.
Gerede, uluslararası kayak koşu, bisiklet ve kros yarışmaları için çok uygun orman içi spor alanlarına sahiptir.
Dünyanın uluslararası bir karayoluna en yakın kayak merkezi Gerede'dedir. Arkut dağında 5 km uzunluğunda ve 1 km uzunluğunda FIS (Uluslararası Kayak Federasyonu) tarafından homogolasyonu yapılmış 2 adet kayaklı koşu pisti mevcuttur.
Her yıl Mart ayı içerisinde Türkiye Kayak Federasyonu tarafından düzenlenen birçok ülkenin katıldığı yarışmalar düzenlenmektedir. Ayrıca, 10, 15, 20, 25, 30, 35 ve 40 km uzunluklarında kayaklı koşu pistleri kış aylarında açık tutulmakta ve kayaklı koşu tutkunlarının hizmetine sunulmaktadır.
Kayaklı koşu milli takımın değişmez kamp merkezidir. Gerede'de bulunan Arkut dağı Türkiye'nin kalbi ve Dünya'ya açılan penceresi konumundadır. Arkut dağında Esentepe Hotel tarafından işletilen ve 2008 tarihinde inşa edilen teleski bulunmaktadır.
Alp kayağına yeni başlayacaklar için en uygun pistlere sahip olan Arkut Dağında birçok kış aktiviteleri de yapılmaktadır. Bunların yanı sıra Arkut Dağı birçok spor dalının çalışma ve müsabaka alanı olabilecek bir coğrafi yapıya sahiptir.
Bölgeyle ilgili yaptığı tezde Dr. Halil Aydınalp kentin antik zamanlara kadar giden bir geçmişi olduğunu yazıyor: "Gerede, antik çağlara uzanan oldukça eski bir geçmişe sahiptir. İlçe, antik Bitinya (Bithynia) ile Paflagonya (Pahplagonia) bölgeleri arasında bir sınır kentidir. Bölgede, Selçuklu ve Osmanlı hakimiyetlerinden önce sırasıyla Paflagon MÖ 300, Bitinya MÖ 260-228, Pontus MÖ 89, Roma MÖ 70-71 ve Roma’nın MS 395'te ikiye ayrılmasıyla da Doğu Roma, yani Bizans hakimiyetleri görülmüştür. Kesin kuruluş tarihi bilinmemekle birlikte, Bitinyalılar tarafından diğer kentlerle aynı zamanda kolonize edilmiş eski bir Paflagonya kasabası olduğu anlaşılan Gerede’nin MÖ 3. yüzyıla kadar uzanan çok eski bir tarihe sahip olduğu düşünülmektedir. Gerede ilçesinin ismi de bu antik dönemlerden kalmadır. Bölgenin ilk ismi Paflagonyalılara ait eski bir yerleşim alanı olan Cressa’dır. Bitinyalılar tarafından işgal edilip bölgenin bir Bitinya kolonisi haline gelmesinden sonra ismi Kratia olmuştur. Kratia ismi zamanla -özellikle bölgenin Müslüman Türkler tarafından kontrol edilmesiyle kuvvetle muhtemel söylenişi daha kolay olduğu için- Gerede’ye dönüşmüş olmalıdır." (Bkz: Halil Aydınalp, Din Kurumu Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma: Gerede'de Dini Hayat, Gerede Belediyesi Yayınları, s.25)
Asar Kalesi, Keçi Kalesi kalıntıları, Kiliseli Han diye bilinen tarihi Tüccar Hanı, Yukarı Tekke Camii, Aşağı Tekke Camii ve Türbesi, Yıldırım Beyazıt Camii,
Hacı Emin Efendi Camii, II. Abdulhamit tarafından yaptırılan Aşağıovacık Köyü camii, Esentepe'deki Ramazan Dede Türbesi gezilip görülebilecek tarihi eserler ve yerlerdir.
Her yıl Temmuz ayı içinde Esentepe'de geleneksel "Esentepe Yağlı Güreşleri" yapılır. Şehrin kuzeyinde Esentepe, Arkut Dağlarında yaylalar başlıca mesirelik alanlardır. Özellikle Gerede yaylaları, yayla turizmine çok uygundur. Gerede'nin kuzeyinde ise 1600-1900 metre yüksekliklerde bulunan yaylalardan en önemlileri Orumşah (Rumşah), Hacı Veli, Seviller yaylalarıdır.
Güneyinde ise 1700-2200 metre yüksekliklerde bulunan Haşat ve Zorpan gibi yaylalarıdır. Gerede'de Gerede Gölü, Kuru Göl ve Kapaklı Gölleri olmak üzere 3 adet krater göl bulunmaktadır. Gerede havzasındaki önemli akarsular, Ulusu Deresi, Markuşa Çayı, Yenecik Çayı, Kösreli Deresidir. Ulusu, güneybatıdaki Köroğlu dağlarından inip yan kollarla ve şehrin içinden geçen Dayıoğlu deresiyle birleşerek Gerede'de Gerede Çayı adını alır. Bolu sınırları dışında Karabük'te Filyos Nehri'ne birleşir.
Gerede, geçimini dericilikle sağlar. Son yıllarda kemercilik de önemli bir iş kolu ve geçim kaynağı olmuştur.
İç ve dış piyasaya deri ürünleri üreten birçok tabakhanesi ve kemer imalathanesi mevcuttur.
Gerede'nin bazı merkezlere uzaklığı şu şekildedir :
Geredeli Aşık Figani, Dertli ve Köroğlu yöremizin aşıklarıdır. Yöre müziğinde kaval, davul, zurna ve bağlama kullanılır.
Türküler;
Bölgede tarım yaygın olmamakla birlikte çok miktarda hayvan mevcuttur. Büyük ve küçükbaş, hindi(yöresel adı "curuk"), kaz, ördek, tavuk bolca bulunur. Yöresel gıda maddeleri olarak yöreyle özdeşleşmiş kaz eti, hindi eti ve keş sayılabilir. Ayrıca şakşak helvası, köfter, çam balı daha başka birçok helva, turşu ve reçel çeşidi mevcuttur. Yöre köylerinin bazılarında şeker pancarı(yöresel adı "çükündür") yetiştiriciliği vardır. Bölgede çok çeşitli bir mantar zengiliği vardır. Kanlıca, ak kayışkan, kara kayışkan, gökgöbek, domalan ya da dömelen, cincile, tellice, ebişke, dede sakalı mantarı, inekcin, geyik mantarı, bal mantarı, nadir de olsa kuzu göbeği mantarı vs. sayılabilir. Dağlarda bol miktarda kuşburnu, böğürtlen ve ahududu da mevcuttur. Osmanlı döneminde gül yetiştiriciliği yaygın olsa da gül üretimi günümüzde bitmiştir.
Çok zengin bir fauna ve floraya sahip yöremizde kızıl geyik, alageyik, yaban domuzu, kurt, kızıl tilki, çakal, sansar, boz ayı, kara ayı, kahverengi ayı, porsuk (hayvan), kirpi, köstebek, karaca, zerdeva, avrasya vaşağı, yaban kedisi, sazlık kedisi, tavşan, ada tavşanı, gelincik, kaya kartalı, şah kartal, paçalı şahin, kızıl şahin, bayağı şahin, doğan, atmaca, leylek, kara leylek, kuzgun, bıldırcın, keklik, ağaçkakan, yalıçapkını, sincap, kertenkele, küpeli yılan, çeşitli kemirgenler, susamuru, çeşitli sazan türleri, yeşil, kadife, tekir, bekir gibi balıklar, alabalık gibi birçok hayvan vardır. Yurdumuzda paçalı baykuşun kaydedildiği iki noktadan birisidir. Bitki örtüsü kışa dayanıklı kozalaklı ağaçlardır. Esentepe'de 600 yaşını aşmış çam ağaçları mevcuttur. 2000 rakımın üstünde Alpin Çayırlar geniştir. 1600 - 2000 rakım arası saf göknar ormanları çok büyük alan kaplar. Daha aşağılarda karaçam, sarıçam, karaağaç, gürgen, kayın, porsuk (bitki), meşe, fındık, ceviz, kestane, huş gibi ağaçlardan meydana gelen karışık ormanlar bulunur.
Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
---|---|---|---|
1965[1] | 56.569 | 6.677 | 49.892 |
1970[2] | 60.281 | 7.536 | 52.745 |
1975[3] | 62.785 | 8.259 | 54.526 |
1980[4] | 63.137 | 9.885 | 53.252 |
1985[5] | 65.025 | 13.712 | 51.313 |
1990[6] | 41.274 | 18.780 | 22.494 |
2000[7] | 41.391 | 25.188 | 16.203 |
2007[8] | 34.444 | 23.310 | 11.134 |
2008[9] | 34.077 | 22.633 | 11.444 |
2009[10] | 34.665 | 23.808 | 10.857 |
2010[11] | 34.679 | 24.142 | 10.537 |
2011[12] | 34.818 | 24.245 | 10.573 |
2012[13] | 34.646 | 24.261 | 10.385 |
2013[14] | 34.565 | 24.127 | 10.438 |
2014[15] | 34.094 | 24.481 | 9.613 |
2015 | 33.662 | 24.173 | 9.489 |
2015[16] | 33.662 | 24.173 | 9.489 |
2016[17] | 33.455 | 24.078 | 9.377 |