Bedesten
Bedesten, Farsça kökenli bir kelime olup[1], değerli malların satılması için inşa edilmiş, kubbelerle örtülü ve genellikle dikdörtgen planlı büyük yapılara verilen addır.[2]
Aslında ilk yerleşimler çoğunlukla kervansaraylar şeklinde olmuştur. Zamanla kervansaraylardan bazıları cami, pazar, eczane vb. eklenerek kervansaray külliyelerine dönmüş, bu külliyelerin etrafında da iskan oluşmuştur. Bir yanlışlık olarak çoğunlukla bu kervansaraylar daha sonra bedesten olarak adlandırılmışlardır. Çoğunlukla aynı tür esnafın bulunduğu ve düzenli, sıralı olarak yerleşmiş dükkanlar (Farsça Arasta: sıralı düzenli) Arasta, birden fazla meslek grubunu barındıran alış veriş yerleri de çarşı, bedesten olarak tanımlanmaktadır.
Osmanlıda, kumaş, mücevher ve çeşitli kıymetli eşyaların alım satımının yapıldığı, eşit büyüklükte kubbelerle örtülü, bir çeşit kapalı çarşı olup bu yapıların ilk örneklerine 13. yüzyıl başlarında Anadolu’da rastlanmıştır. Anadolu'da bilinen ve bugün hala kullanımda olan en eski Bedesten Kahramanmaraş'tadır.[kaynak belirtilmeli]
Bedestenler zamanlarında önemli birer iktisadi kuruluştu. O devirde, günümüzdeki banka ve borsaların görevini de görürdü.
Türkiye'de bulunan bazı bedestenler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Adana Bedesteni (16. yüzyıl)
- Afyon Bedesteni (1478)
- Amasya Bedesteni
- Ankara Mahmut Paşa Bedesteni (15. yüzyıl)
- Bayburt Bedesteni
- Bergama Bedesteni (16-17. yüzyıl)
- Bursa Bedesteni (14. yüzyıl)
- Bulgaristan Bedesteni
- Edirne Bedesteni (1418)
- Gelibolu Bedesteni (15-16. yüzyıl)
- İstanbul Bedesteni(15. yüzyıl)
- İzmir Kızlarağası Bedesteni
- Kahramanmaraş Bedesteni (12. yüzyıl)
- Kastamonu Cem Sultan Bedesteni
- Kırkkaşık Bedesteni (16. yüzyıl)
- Kırklareli Hızır Bey Bedesteni (14. yüzyıl)
- Konya Bedesteni
- Manisa Bedesteni (14. yüzyıl)
- Niğde Bedesteni (15. yüzyıl)
- Rüstem Paşa Bedesteni (16. yüzyıl)
- Tekirdağ Bedesteni (16. yüzyıl)
- Samsun Bedesteni
- Trabzon Bedesteni
- Tire Bedesteni (15. yüzyıl)
- Tokat Bedesteni (16. yüzyıl)
- Uşak Bedesteni (19. yüzyıl)
- Isparta Bedesteni
- Merzifon Bedesteni (17. yüzyıl)
- Kırkkaşık Bedesteni (1579 Tarsus)
- Sivas Bedesteni
Diğer ülkelerde bulunan bazı bedestenler[değiştir | kaynağı değiştir]
Serez, Yunanistan - Archaeological Museum of Serres.
Bezistan - kale, Larissa, Yunanistan.
Bezistan - kale Larissa, Yunanistan (detay).
Entrance of Gazi-Husrev Beg's Bezistan of Saraybosna, Bosna-Hersek.
Interior of the Gazi-Husrev Beg's Bezistan in Saraybosna, Bosna-Hersek.
Brusa Bezistan of Saraybosna, Bosna-Hersek.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ "Bedesten – Bedestan". Kubbealtı Lugatı. 30 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2018.
- ^ Kuban, Doğan (Şubat 1978). 100 Soruda Türkiye Sanatı Tarihi (3. bas.). İstanbul: Gerçek yayınevi. s. 260. OCLC 949431991.
- Genel
- Özhan Öztürk. Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük. 2. Cilt. Heyamola Yayıncılık. İstanbul. 2005. ISBN 975-6121-00-9.